omroep flevoland

Door de gestegen stroomprijzen maken de wind- en zonneparken in Flevoland megawinsten. Hoeveel, dat is niet precies te achterhalen. De bedrijven publiceren wel een jaarrekening, maar daar staat meestal geen winst- of verliesrekening in. Windpark Westermeerwind in Noordoostpolder heeft zijn winst- en verliesrekening wel gepubliceerd. In 2022 steeg de winst met ruim 240 procent van 7 naar 24 miljoen euro. Zes miljoen daarvan werd aan de aandeelhouders uitgekeerd. De jaren daarvoor schommelde de winst van het park rond de 6 miljoen.

De wind- en zonneparken in onze provincie willen niet ingaan op vragen over hoe hoog hun winst in 2022 was. Aan de hand van de winst van Westermeerwind kan wel een zeer behoudende ruwe berekening worden gemaakt over het totaal aantal windmiljoenen dat in 2022 de provincie is binnengestroomd. Dit is zeker meer dan 200 miljoen euro. Het geld komt vooral terecht bij de aandeelhouders. In Flevoland zijn dat vooral boeren en de grote energiebedrijven, zoals bijvoorbeeld Vattenfall. Ook dit jaar worden waarschijnlijk weer forse winsten gemaakt.

"De winst van Westermeerwind is vrijwel geheel te danken aan de hoge energieprijs”, zo reageert een woordvoerder van het windpark in Noordoostpolder op schriftelijke vragen van Omroep Flevoland. "Op grond van die hoge energieprijs ontvingen wij over 2022 géén subsidie van de overheid. De overheid kon de voor ons maximaal gereserveerde subsidie van 36 miljoen euro voor dat jaar dus in de staatskas houden. Bovendien is er vanwege de hogere winst ook meer vennootschapsbelasting betaald”, zo duidt de woordvoerder de uitzonderlijke situatie van vorig jaar.

Van subsidie naar superwinsten
De wind- en zonneparken waren er nooit gekomen als de overheid geen subsidie had verstrekt, vertelt Martien Visser. Hij is lector Energietransitie Hanzehogeschool Groningen en manager Corporate Strategy bij Gasunie. "Windenergie moest gesubsidieerd worden, omdat het opwekken daarvan duurder was dan het opwekken het opwekken van stroom met gas. Om een voorbeeld te geven. De producenten van wind- en zonne-energie boden aan om voor 7 cent per kWh 15 jaar lang stroom te leveren. Als de gemiddelde marktprijs in een jaar lager was, pluste de overheid het verschil bij. Voor die 7 cent konden die producenten de bank terugbetalen en een bescheiden winst maken”, vertelt lector Martien Visser.

Martien Visser

"Als we de koppeling met de gasprijs zouden loslaten, dan zijn die gascentrales natuurlijk niet meer rendabel. Die stoppen er dan mee. En dan hebben we te weinig stroom. En dan gaat de prijs omhoog, totdat deze centrales weer gaan draaien. Zo werkt de markt", legt Martien Visser uit.

Die marktprijs van de stroom ging fors omhoog. Hij verdriedubbelde en soms piekte de prijs zelfs nog vele malen hoger. Lector Visser: "Dat betekent een forse extra inkomstenbron voor de investeerders in windenergie. Die hoeven immers geen gas in te kopen. De prijzen zijn nu bijvoorbeeld drie keer hoger dan gemiddeld over 2017 tot 2021. Dat had niemand kunnen verwachten. Met terugwerkende kracht kun je zeggen dat investeerders die zijn ingestapt in wind en zonne-energie nu bovenmatig worden beloond”. Voor de schatkist zijn de hoge marktprijzen trouwens ook gunstig. De staat hoeft wind en zon nu niet meer te subsidiëren.

Overheid probeerde winsten af te romen
Eind vorig jaar heeft de overheid wel nog getracht de superwinsten af te romen. De zogenoemde inframarginale heffing werd ingevoerd. De elektriciteitsprijs werd op een gegeven moment zelfs tien keer hoger dan normaal. "Dat was een exorbitante stijging. Toen heeft de overheid de spelregels met terugwerkende kracht veranderd. Dat is maar kort het geval geweest, omdat die exorbitante stijging niet zo lang duurde", aldus Visser.

Nuance bij grote winst
Westermeerwind wil de enorme winst in 2022 wel in perspectief plaatsen: “In eerdere jaren (2016, 2017, 2019 en 2020) heeft Westermeerwind minder subsidie ontvangen dan waar wij op gerekend hadden ten tijde van de investeringsbeslissing. Dit was het gevolg van de toen juist erg lage energieprijs. Deze wordt niet door de subsidie aangevuld als deze onder een bepaald niveau ligt. Dit resulteerde in een lagere omzet gedurende die jaren van opgeteld ruim 15,5 miljoen euro”.

"Investeerders in wind en zon valt niks te verwijten"
De vraag dient zich aan of de wind en zonneparken die nu soms meer dan 200 procent winst maken en miljoenen in de zak steken niet iets terug moeten doen voor de maatschappij. Want zonder subsidie waren ze nooit gebouwd. “De investeerders in wind en zon hebben natuurlijk wel een risico genomen. En ze houden zich netjes aan de afspraken die ze met het Rijk hebben gemaakt over de verstrekte subsidies. Dat de markt zo veranderd is, daar kunnen die investeerders niks aan doen. Je kunt nu niet opeens zeggen dat ze een gedeelte van die subsidie moeten terugbetalen. En ik ga ervan uit dat er in de directiekamers wel gesproken wordt om iets terug te doen voor de samenleving. De vorm waarin, dat mogen die bedrijven natuurlijk zelf bepalen”. Dat zegt Prof. Dr. Johan Graafland, gespecialiseerd in economie bedrijfsethiek aan de Tilburg University.

Winst weer deels geïnvesteerd
Westermeerwind heeft ook al nagedacht over wat het bedrijf met de winst gaat doen: "We reserveren een deel voor de toekomst en delen een ander deel met de aandeelhouders. Dat zijn twee familiebedrijven van de initiatiefnemers van het park en ongeveer 150 omwonenden. Zij hebben via een aandelenfonds aandelen in Westermeerwind gekocht en krijgen over 2022 iets meer, nadat ze eerder iets minder kregen. De bedrijven van de initiatiefnemers van het windpark investeren een deel van de winst in meerdere duurzame energieprojecten, zoals bijvoorbeeld in batterijopslag. Zij dragen zo langs meerdere wegen bij aan de versnelling van de energietransitie", aldus de woordvoerder.

De Nederlandse WindEnergie Associatie is de branchevereniging van de windsector. Een woordvoerder daarvan zegt over de superwinsten: "De vraag óf en zo ja hoeveel winst windparken in tijden van hoge energieprijzen maken, is moeilijk te beantwoorden. Elk windpark is anders, heeft andere contracten en andere aandeelhouders. Wat er met de winsten gebeurt, is aan een windpark zelf. Als brancheorganisatie vinden wij het belangrijk dat er verantwoorde besluiten genomen worden. Voor het windpark én de maatschappij".

De branchevereniging laat ook weten dat ze in gesprek is met de overheid om een toekomstig systeem te ontwerpen waarin windparken een redelijk rendement maken, met zo weinig mogelijk overheidssteun.

En de toekomst? Zijn de superwinsten tijdelijk of zijn de wind- en zonneparken kippen met diamanten eieren? "Niemand die het weet. De energiemarkt is een casino geworden", aldus Martien Visser.